Εποπτικά "μέσα" στη διδασκαλία

Πάλι "έμπλεξα" με μεγάλο ζήτημα... Δεν ήξερες, δε ρώταγες;

Λοιπόν. Εποπτικά μέσα στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών (και όχι μόνο)

Έχουμε και λέμε. Με τον όρο "εποπτικό μέσο διδασκαλίας", έχω στο μυαλό μου οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας διδασκαλίας-μάθησης με σκοπό να αυξήσει ή να αλλάξει τα αισθητηριακά "κανάλια" που αυτή χρησιμοποιεί, θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο βελτιώνει το μαθησιακό αποτέλεσμα.

Για να προσγειωθούμε στο πεδίο των χειροπιαστών παραδειγμάτων, μπορείς να έχεις στο μυαλό σου εικόνες, ταινίες, διαδραστικά περιβάλλοντα, μοντέλα, ηχογραφημένες ομιλίες, φυσικά αντικείμενα μεγάλε δεν μπορώ να τα γράψω όλα - ο κατάλογος είναι τεράστιος!

Οι υπερασπιστές της άποψης ότι "τα εποπτικά μέσα διδασκαλίας βελτιώνουν το μαθησιακό αποτέλεσμα" είναι πολλοί. Και επεκτείνονται από τους κοινούς θνητούς της σχολικής τάξης ("αμα δεν τους δείξεις κάτι, δεν πρόκειται να το θυμούνται") μέχρι τα σαλόνια της διδακτικής των φυσικών επιστημών.


Για παράδειγμα, στο παρεπιμπτόντως πολύ καλό για τα ελληνικά δεδομένα βιβλίο "Θέματα διδακτικής για τα μαθήματα των φυσικών επιστημών" διαβάζω (σελ. 267) ότι θυμόμαστε:

- 10% απ' ό,τι διαβάζουμε
- 20% απ' ό,τι ακούμε
- 30% απ' ό,τι βλέπουμε
- 50% απ' ό,τι ακούμε και βλέπουμε
- 70% απ' ό,τι λέμε συνομιλώντας με άλλους
- 90% απ' ό,τι λέμε φτιάχνοντας κάτι

Ίσως αρκετοί σχολιάσουν ότι τέτοιες πεποιθήσεις εκφράζονται και με το επιτυχημένο:

"Ακούω και ξεχνώ
βλέπω και θυμάμαι
φτιάχνω και καταλαβαίνω"

(λένε ότι είναι κινέζικη παροιμία, εμένα μου αρέσει και μόνο το ενδεχόμενο να είναι!)

Τέλος πάντων. Για να μη πολυλογώ, ας ξεκαθαρίσω ότι η θέση μου σε γενικές γραμμές συμφωνεί με τα παραπάνω. Έχω όμως να κάνω ένα σχόλιο:

Πολλές φορές ακούω συναδέλφους να μιλούν για τη "λύση" που προσφέρουν τα εποπτικά μέσα διδασκαλίας στη διδασκαλία: "Όσο πιο πολλά μέσα χρησιμοποιείς, τόσο καλύτερα".

Ναι μεν, αλλά.

Υπάρχει και το διόλου απίθανο ενδεχόμενο τα εποπτικά μέσα διδασκαλίας να χρησιμοποιηθούν με τρόπο που δεν βελτιώνει τα μαθησιακά αποτελέσματα. Για να μην πώ "τα μειώνει" και με μαλώσετε...

Θυμήσου για παράδειγμα όλες αυτές τις βαρετές χρήσεις του powerpoint που κατά καιρούς σίγουρα όλοι έχουμε πετύχει, π.χ. σε διάφορα συνέδρια. Το αντικείμενο μπορεί να ενδιαφέρει, το μέσο είναι εκεί, χρησιμοποιείται, με τρόπο όμως που αφήνει το μαθησιακό αποτέλεσμα στο μπουφέ του συνεδρίου.

Ή σκέψου ας πούμε πόσο εύκολα, λογισμικά που με κατάλληλη χρήση μπορούν να είναι και πραγματικοί θησαυροί όπως αυτό που βρήκα στο ιστολόγιο "Ars Longa Vita Brevis" και περιγράφεται στο παρακάτω video, είναι δυνατόν να αλλάξουν τα μαθησιακά αποτελέσματα και αυτά να μετακινηθούν από την περιοχή των φυσικών επιστημών προς το σχεδιασμό αντικειμένων ή, απλά, τη ψυχαγωγία. Που είναι γνώση, αλλά όχι στόχος της διδασκαλίας φυσικών επιστημών...

Αυτό δηλαδή που θέλω να πω είναι, ναι, να δοκιμάσουμε κάθε εποπτικό μέσο διδασκαλίας που μπορούμε να έχουμε στη διάθεσή μας, αλλά να μην ξεχνάμε ότι κάτι τέτοιο σε καμία περίπτωση δεν μας εξασφαλίζει μια καλή διδασκαλία...

Και για να κλείσω με κάτι σχετικό αν και κάπως τραβηγμένο, δες στο παρακάτω video έναν πραγματικά καταστρεπτικό τρόπο χρήσης του εποπτικού μέσου διδασκαλίας "τηλεόραση".

Έρχεται από τη γειτονική Αίγυπτο αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ορισμένα "εγχώρια προϊόντα" είναι καλύτερα, έτσι;
Ακόμη και στα αραβικά όμως που είναι, είναι προφανές σε όλους ότι η σημαντική πληροφορία δεν χρησιμοποιεί καθόλου τη δύναμη της εικόνας που δίνει η τηλεόραση και παράλληλα χάνεται, με όλες αυτές τις τιμές του χρηματιστηρίου να βολτάρουν!